Hoeksteen van de samenleving

Toen ik in 1985 met Trees trouwde zagen we dat vooral als een eenvoudige legalisering van de bestaande situatie. We woonden 9 jaar samen, Nina net 2 jaar oud en Ramon een paar maanden onderweg. Maar het leek ons wel handig voor verzekering, hypotheek, erfrecht, etc.
Ons huwelijk werd gesloten op een maandag in het stadhuis want dat was gratis, we kochten voor een tientje een taart bij de HEMA en vroegen 2 vrienden als getuige. Op het laatste moment vertelden we schoonmoeder van ons voornemen, en dat was het dan. Moest kunnen, nietwaar ?

Zoiets is in Uganda ondenkbaar omdat het huwelijk het hart van de samenleving vormt.
Al sinds 1965 wordt dan ook door de Uganda Law Reform Commission en de Commission of Inquiry met tussenpozen gewerkt aan een overkoepelende wet die past bij een seculiere staat met gelijke rechten voor iedereen (vastgelegd in de grondwet).
Maar ook een wet die oog heeft voor het feit dat de Ugandese samenleving versplinterd is in met name Christelijke, Hindu, Bahai, Islamitische en tribale bevolkingsgroepen. Met allemaal eigen spelregels over de rol, positie en rechten van de vrouw.

Van meet af aan behoorde tot mijn opdracht: mede bewaken dat het laatste wetsontwerp uit 2009 van de Marriage & Divorce Bill door het parlement wordt bekrachtigd. Weken lang werd de behandeling door de kamervoorzitter aangekondigd maar vorige week dinsdag was het dan eindelijk raak.
Sindsdien beheerst dit onderwerp het dagelijks nieuws in de kranten, op radio en tv. De discussie ging over alle 168 wetsartikelen maar vooral over de volgende onderwerpen:

- ongehuwd samenwonen is de realiteit van alledag in uganda, maar ligt erg gevoelig bij vooral Christenen. 'It is an illegality that we must not address under this law. It is immoral, it is drama. I want a law that will discourage my daughter from cohabiting, because a cohabiting woman is ultimately a concubine.' Op de achtergrond speelt natuurlijk een rol dat het wetsontwerp voorstelt om samenwonenden net als gehuwden een gelijkwaardig recht op gezamenlijk vergaarde eigendommen toe te kennen.
De inzet van de kerk is daarbij voor mij als humanist onbegrijpelijk (ik moet nu oppassen, want formeel ben ik onpartijdig, net als UWOPA..). De oerconservatieve aartsbisschop van Kampala blijft -gevolgd door gelijkgestemde parlementsleden- hameren op het huwelijk als sacraal instituut terwijl ook in Uganda steeds meer mensen scheiden. 'Legislation should help partners reconcile rather than focus on divorce.'
Na 48 jaar praten durft de aartsbisschop nog ijskoud te zeggen “There is no need to rush. Parliament needs more time to carry out consultations among all the stakeholders, including religious leaders.”
Gelukkig weet de UWOPA voorzitter, een ervaren advocate, dat argument rustig en weloverwegen te pareren. Maar als 'wisselgeld' richting de kerk is UWOPA na fel debat uiteindelijk bereid het onderwerp 'samenwonen' uit dit wetsontwerp te halen, in goed overleg met minister en kamervoorzitter;

- sommige groeperingen zijn niet gelukkig met het huwelijk als vorm van contract: 'It makes marriage look like a commercial contractual arrangement yet marriage is about life and death. Marriage is based on love, which is about giving. If a marriage is based on love, you cannot begin it on suspicion of a fiancée as someone who is going to fleece you.' Ook hier spelen naast wereldvreemde religieuze opvattingen platte materiele belangen een rol, want het wetsvoorstel stelt dat eigendom vergaard tijdens het huwelijk, bij echtscheiding 50/50 verdeeld moet worden. Maar tot dusver is de praktijk dat vooral op het platteland vrouwen geen enkel eigendomsrecht hebben. Indien de echtgenoot overlijdt gaat alles naar de schoonfamilie (en wordt de weduwe toegevoegd aan de harem van haar zwager), bij echtscheiding blijft de vrouw berooid achter omdat alle rechten bij de man berusten;

- gevoelig is ook het onderwerp 'verkrachting binnen het huwelijk'. Regelmatig raken vrouwen ernstig beschadigd of sterven zij zelfs doordat de echtgenoot met geweld zijn sexuele gerief wenst te halen, ook bij ziekte of vlak na een bevalling. Het wetsontwerp stelt: 'a spouse has a right to deny his or her partner sex where forceful sex results into both criminal and civil liabilities.' Niet onredelijk, lijkt me. “This clause should be held in the Bill because some men are rough and behave like animals”, aldus de organisatie van National African Women Ministers and Parliamentarians Uganda. Toch blijven sommige mannelijke parlementsleden zich verzetten tegen de aanpak van dit soort uitwassen...

Zo kan ik nog wel even doorgaan, bijv over (het teruggeven van) de bruidsschat
Vanochtend organiseerde UWOPA een goed bezochte persconferentie in het parlement om onze standpunten naar voren te brengen. Morgen zal president Museveni tijdens de viering van Internationale Vrouwendag aandacht besteden aan het werk van UWOPA. En maandag alweer een persconferentie, georganiseerd samen met zusterorganisatie UWONET om de publieke opinie in het goede spoor te houden.

De strijd gaat door !