Inburgeren voor beginners

Zowel gisteren als vandaag ontving ik via SMS een 'security alert' van 'VSO Emergency Uganda' over rellen in drie nabijgelegen wijken. De boodschap was: vermijd die plekken en geef de boodschap door aan andere VSO'ers.
Vanuit de veilige beslotenheid van het parlement kwam ik al snel te weten waarom er zoveel politie-sirenes waren te horen: stevige rellen met studenten aan Makerere University die protesteerden tegen een wurg-betalingsregeling van collegegeld. Uit protest werden wegen naar de universiteit afgesloten en barricades in brand gestoken, vandaag werden winkels geplunderd.
De politie gebruikte traangas en rubber kogels om de rust te herstellen en arresteerde tienallen betogers. Volgens de politie waren sommigen onderweg 'with machetes at Professor Dungu’s premises with intent to behead him.' Lijkt wat overdreven, maar voor studenten die elke shilling twee keer moeten omdraaien voordat ze die uitgeven is het bijna letterlijk een kwestie van leven en dood.

Het is maar een dun laagje beschaving dat ons scheidt van fysiek geweld. Gelukkig is Uganda een democratische rechtsstaat. Dat betekent dat iedereen -ook de overheid- zich moet houden aan wetten en regels. Het betekent ook dat iedereen die het ergens niet mee eens is, een onafhankelijke rechter kan inschakelen. Op die manier worden de rechten van minderheden beschermd tegenover de democratische meerderheid, in theorie althans.

Tot zover de overeenkomsten met Nederland. Maar vooral wat betreft de scheiding van machten (wetten maken, wetten uitvoeren en controleren of de uitvoering ervan wel deugt) zijn er nogal wat verschillen.
Dat heeft in de eerste plaats te maken met het jeugdige karakter van de Ugandese democratie die eigenlijk pas in 1986 een nieuwe impuls heeft gekregen. Na de barbaarse regimes van Idi Amin en Milton Obote waarin zo'n half miljoen Ugandezen het leven lieten.
Onder het bewind van de huidige president Museveni zijn de economische en politieke omstandigheden in Uganda sterk verbeterd. Maar over het democratisch gehalte van de staat zijn de meningen nog steeds ernstig verdeeld.
Feit blijft dat er pas recent sprake is van een meerpartijen-stelsel zoals in andere democratieen. Het gegeven dat Museveni's regerende NRM-partij over een absolute meerderheid in het parlement beschikt stemt de oppositie niet vrolijk. En dat Museveni al bijna 30 jaar onafgebroken naast president ook partijleider, opperbevelhebber en premier is zou Montesquieu, de geestelijke vader van de Trias Politica, bepaald niet ondersteunen.

De ontwikkeling naar het hedendaagse Uganda ging samen met een enorme groei van overheidstaken. Dat ging niet zonder slag of stoot.
Museveni noemt in zijn befaamde 10-punts plannen de belangrijkste obstakels om Uganda van de Derde naar de Eerste wereld te promoveren. Daarvan zijn 'Democracy', 'Security', 'Elimination of corruption and misuse of power', 'Fighting ideological dis-orientation' en 'Eliminating sectarianism' regelmatig terugkerende elementen.

Anders dan in Nederland speelt het maatschappelijk middenveld in deze discussie nauwelijks een rol van betekenis. Buitenlandse hulporganisaties pompen veel geld in versterking van de 'civil society' maar de ontwikkeling daarvan kost tijd.
Groot probleem is ook dat ontwikkelingsgelden (voor zorg, educatie, infrastructuur, etc) niet altijd op de beoogde plek terecht komen. Uganda staat zeer hoog in de World Corruption Index, nog beroerder dan landen als Indonesie die ook berucht zijn om hun hoge corruptie-graad.
Recente grootschalige corruptieschandalen op het hoogste politieke niveau (Office of the Prime Minister) hebben er onlangs toe geleid dat vijf belangrijke donorlanden hun ontwikkelingshulp voor onbepaalde tijd hebben stop gezet. Met het gevolg dat Uganda geld moest bijlenen om de begroting rond te krijgen, wat weer leidde tot recessie, inflatie, etc etc. De uitdaging voor Museveni is nu om de donorlanden dudelijk te maken dat het hem ernst is met 'good governance' en met de structurele aanpak van corruptie op alle niveau's.

Ondertussen hou ik me bezig met andere vormen van geweld. Mijn opdrachtgever UWOPA steekt veel tijd en energie in verbetering van de positie van Ugandese vrouwen. Dat is ook hard nodig, als ik in de krant lees hoe een vrouw enkele dagen geleden met een kapmes letterlijk aan stukjes werd gehakt omdat ze niet wenste in te gaan op de avances van een dorpsgenoot. Of, zoals de UWOPA voorzitter onlangs in het Parlement verhaalde: hoe een man zijn echtgenote met een bijtend zuur liet bewerken omdat hij haar verdacht van onbetamelijk gedrag.
Er is nog een lange weg te gaan van wet naar werkelijkheid.